Boşanma, hem duygusal hem de yasal açıdan zorlu bir süreçtir. Bu sebeple; uygulamada “anlaşmalı boşanma” genellikle boşanma sürecinin en hızlı ve sorunsuz hali olarak bilinmektedir. Buna rağmen, anlaşmalı boşanma da belli şartlara ve kurallara tabidir. Bu sebeple, bu yazımızda anlaşmalı boşanmayı detaylı olarak inceleyeceğiz.

1. Anlaşmalı Boşanma Nedir?

Anlaşmalı boşanma, eşlerin evliliği ortak bir kararla bitirmesidir. Eşler, boşanma konusundaki ortak iradelerini mahkemeye yazılı olarak sunar. Bu dava, evlilik birliğinin sarsılması sebebine dayanır (TMK m. 166/3). Kanun, tarafların anlaşmasını boşanma için temel kabul eder.

Davanın açılabilmesi için eşler tüm sonuçlarda anlaşmalıdır. Bu sonuçlar nafaka, velayet ve mal paylaşımı gibi konuları kapsar. Taraflar, vardıkları mutabakatı bir anlaşmalı boşanma protokolü ile belgeler. Bu protokolü dava dilekçesiyle birlikte mahkemeye verirler.

Anlaşmalı boşanma süreci diğer davalara göre çok daha hızlı ilerler. Hakim, duruşmada tarafları bizzat dinleyerek iradelerini teyit eder. Protokolü hukuka uygun bulursa boşanmaya hükmeder. Bu yöntem, tarafları yıpratmadan evliliği sonlandırmayı sağlar.

2. Anlaşmalı Boşanma Protokolü Nedir?

Anlaşmalı boşanma protokolü (sözleşmesi), evlilik birliğini sona erdirmeyi planlayan eşlerin, boşanmanın maddi ve manevi sonuçları hakkında karşılıklı mutabakatlarını belgeleyen bir yazılı metindir. Çünkü, bu protokol boşanma davasının temelini oluşturur (TMK m. 166). Anlaşmalı boşanma protokolü, eşlerin boşanma iradelerini gösteren yazılı bir sözleşmedir. Bu metin, boşanmanın tüm hukuki sonuçlarını düzenler. Taraflar bu belgeyle mahkemeye ortak kararlarını sunar. Protokol, anlaşmalı boşanma davasının temelini oluşturur.

Eşler protokolde önemli konuları net bir şekilde belirlemelidir. Çocukların velayeti ve kişisel ilişki şartları yazılır. Nafaka (iştirak ve yoksulluk) miktarlarını karara bağlarlar. Ayrıca mal paylaşımı ve tazminat gibi konularda da anlaşırlar.

Taraflar hazırladıkları protokolü birlikte imzalayarak mahkemeye verir. Hakim, protokolü ve eşlerin beyanlarını inceler. Protokolü kanuna uygun bulursa boşanma kararını onaylar. Böylece protokol, mahkeme kararının bir parçası haline gelir.

3. Anlaşmalı Boşanma Davasını Tek Taraf Açabilir mi?

Anlaşmalı boşanma davasını sadece evliliğin tarafı olan eşler açabilir. Bu hak, kanunen şahsa sıkı sıkıya bağlı bir haktır. Dolayısıyla eşler dışında kimse bu hakkı kullanamaz veya devralamaz. Eşlerin dava açmak için fiil ehliyetine sahip olması gerekir.

Eşler bu davayı 2 şekilde açabilir. İlk yöntemde eşler, mahkemeye ortak bir dilekçe sunar. İkinci yöntemde ise bir eş boşanma davası açar. Diğer eş de bu davayı duruşma sırasında açıkça kabul eder. Her iki durumda da eşlerin ortak iradesi esastır.

Bu sebeple eşler dışındaki üçüncü kişiler bu davayı açamaz. Örneğin, eşlerin ailesi, mirasçıları veya alacaklıları dava açamaz. Kanun, evlilik birliğini sonlandırma hakkını sadece ve sadece eşlere vermiştir. Üçüncü kişilerin bu sürece müdahale etme hakkı yoktur.

4. Anlaşmalı Boşanmanın Şartları Nelerdir?

Anlaşmalı boşanma davası için kanun belirli şartlar öngörür. Mahkeme, bu şartların eksiksiz varlığını titizlikle inceler. Şartlardan birinin bile sağlanmaması davanın reddedilmesine neden olur. Bu koşullar Türk Medeni Kanunu’nda açıkça belirtilmiştir. Bu şartlar ise, aşağıdaki gibidir: (TMK m. 166/3)

4.1. Eşlerin Evliliği En Az 1 Yıl Sürmelidir.

Anlaşmalı boşanma için evlilik birliği en az 1 yıl sürmelidir (TMK m. 142). Mahkeme, bu süreyi hesaplarken resmi nikah tarihini esas alır. Hakim, bu yasal şartın yerine getirilip getirilmediğini davanın başında kontrol eder. Bu süre, davanın kabulü için zorunlu bir ön koşuldur.

Mahkeme, evlilik öncesi dönemleri bu 1 yıllık süreye dahil etmez. Eşlerin nişanlılık veya birlikte yaşama süreleri dikkate alınmaz. Sadece resmi nikahla başlayan ve devam eden evlilik süresi geçerlidir. Bu kural kanun tarafından net bir şekilde belirlenmiştir.

Evliliği 1 yılı doldurmayan eşler, anlaşmalı boşanma davası açamaz. Bu durumdaki eşler, çekişmeli boşanma yoluna gitmelidir. Fakat dava devam ederken bir yıllık süre dolarsa durum değişir. Hakim, diğer şartlar da sağlandıysa anlaşmalı boşanmaya karar verebilir.

4.2. Eşler Boşanma, Boşanmanın Mali Sonuçları ve Varsa Müşterek Çocukların Durumu Hakkında Anlaşmalıdır.

Anlaşmalı boşanmanın temel şartı tam bir fikir birliğidir. Eşler, boşanma iradesinin kendisinde öncelikle uzlaşmalıdır. Anlaşma, boşanmanın getireceği bütün sonuçları da kapsamalıdır. Tek bir konuda bile anlaşmazlık yaşanması davayı engeller.

Taraflar, tüm mali konularda eksiksiz bir mutabakat sağlamalıdır. Nafaka ve tazminat gibi talepleri net bir şekilde karara bağlarlar. Evlilik birliğinde edinilen malların paylaşım yöntemini belirlerler. Mahkeme masraflarını ve vekalet ücretini kimin ödeyeceğini de kararlaştırırlar.

Müşterek çocuk varsa onların durumu hakkında da anlaşırlar. Çocuğun velayetinin hangi ebeveynde kalacağını tespit ederler. Diğer eşin çocukla kişisel ilişkisini detaylı olarak düzenlerler. Ayrıca çocuk için ödenecek iştirak nafakası miktarını belirlerler.

4.3. Eşler Mahkemeye Beraber Başvuru Yapmış Olmalı ya da Bir Eşin Açtığı Boşanma Davasını Diğer Eş Kabul Etmelidir.

Eşler, anlaşmalı boşanma davasını mahkemeye birlikte başvurarak açabilir. Bunun için ortak bir boşanma dilekçesi hazırlayıp imzalarlar. Bu dilekçeyi ve boşanma protokolünü mahkemeye birlikte sunarlar. Duruşma sırasında her iki eş de boşanma iradesini hakime sözlü olarak beyan eder. Bu başvuru şekli, sürecin en başından itibaren ortak bir kararla ilerlediğini gösterir.

Diğer bir yöntem ise bir eşin açtığı davayı diğer eşin kabul etmesidir. Başlangıçta çekişmeli olarak açılan bir boşanma davası bu yolla anlaşmalıya dönebilir. Davalı eş, davayı kabul ettiğini bir dilekçeyle veya duruşmada sözlü olarak bildirebilir. Bu kabul, davanın herhangi bir aşamasında gerçekleşebilir. Böylece taraflar, yargılama devam ederken uzlaşarak süreci hızlandırabilir.

4.4. Anlaşmalı Boşanma Davası Usulüne Uygun Olarak Açılmalıdır.

Anlaşmalı boşanma davası usule uygun olarak açılmalıdır. Taraflar, bir dava dilekçesi hazırlayarak mahkemeye başvurur. Hazırladıkları anlaşmalı boşanma protokolünü bu dilekçeye eklerler. Davayı yetkili Aile Mahkemesi’nde açmaları gerekir.

Dava açılışı için kanunen zorunlu harç ve masraflar bulunur. Mahkeme kalemi, başvuru sırasında bu ücretleri hesaplar. Taraflar, belirlenen tutarı mahkeme veznesine peşin olarak yatırır. Bu ödeme yapılmadan mahkeme dosyayı oluşturmaz ve davayı başlatmaz.

Harçlar ödendikten sonra mahkeme dosyayı resmi olarak kaydeder. Dosyaya bir esas numarası vererek yargılama sürecini başlatır. Sonrasında hakim, tarafları dinlemek üzere bir duruşma günü belirler. Mahkeme, bu duruşma tarihini taraflara resmi olarak bildirir.

4.5. Hakim Eşleri Dinlemelidir.

Hakim, eşlerin boşanma hususunda anlaşmaya hazır olup olmadıklarını ve yapılan anlaşmanın onaylanabilir olup olmadığını inceler. Böylece, hakim, tarafların baskı altında olup olmadıklarını araştırır. Yargıtay, kocanın beyanının yeterli görülmemesi ve temyiz dilekçesinde boşanma isteği belirtilmesine rağmen kocanın dinlenmemesi gerekçesiyle yerel mahkemenin kararını bozmuştur. (Yargıtay 2. HD, T. 30.1.2012, E. 2012/135, K. 2012/1693) Hakim, eşlerin serbest iradelerini belirlemek için gerekli özeni göstermelidir. Eşlerin aynı veya farklı celselerde dinlenmesi mümkündür. Hakim, evlilik birliğini çekilmez kılan sebebi araştırmak zorunda değildir. Ancak eşlerin protokoldeki şartları özgür iradeleriyle kabul ettiğine kanaat getirmelidir.

4.6. Hakim Boşanmanın Mali Şartlarını ve Çocukların Durumu ile İlgili Düzenlemeleri Uygun Bulmalıdır.

Hakim, tarafların sunduğu boşanma protokolünü dikkatle inceler. Bu inceleme, basit bir onay işlemi değildir. Hakim, tarafların ve çocukların menfaatlerini aktif olarak korur. Anlaşmanın adil ve hukuka uygun olmasını sağlar. Özellikle mali konuları ve çocuklarla ilgili düzenlemeleri denetler.

Hakim, her şeyden önce çocuğun üstün yararını gözetir. Protokoldeki velayet veya nafaka maddelerini yetersiz bulabilir. Ayrıca taraflardan birini aşırı mağdur eden hükümleri de kabul etmez. Bu durumlarda hakim, protokolde değişiklikler önerme yetkisine sahiptir.

Taraflar, hakimin önerdiği bu değişiklikleri kabul edebilir. O zaman hakim, anlaşmalı boşanmaya karar verir. Ancak taraflar değişiklikleri kabul etmezse anlaşma bozulmuş sayılır. Bu durumda dava, çekişmeli boşanma davasına dönüşür.

5. Hangi Belgeler Anlaşmalı Boşanma İçin Gereklidir?

Anlaşmalı boşanma davasında mahkemenin eşlerden talep ettiği bir takım belgeler bulunmaktadır. Böylece, anlaşmalı boşanma davasında bulunması gereken şu şekildedir:

• Boşanma dilekçesi
• Anlaşmalı boşanma protokolü
• Tarafların ve varsa çocuğa ait kimlik fotokopisi
• Nüfus kayıt örneği
• Evlilik cüzdanı fotokopisi
• Tarafların anlaşmalı şekilde yaptıkları mal paylaşımı ya da devir işlemlerinin belgeleri

Unutulmamalıdır ki, bütün bu belgeler hukuka uygun olarak hazırlanmalıdır. Zira; anlaşmalı boşanma yetkili mahkeme, bu durumu göz önüne almaktadır. Ayrıca, bu durum dava sürecini de hızlı bir şekilde ilerlemesini sağlamaktadır.

6. Anlaşmalı Boşanma İçin Hangi Mahkemeye Başvurulur?

Anlaşmalı boşanma davalarına kural olarak Aile Mahkemeleri bakar. Eşlerin başvuru yapacağı yerde Aile Mahkemesi kurulmamış olabilir. Bu durumda davayı Asliye Hukuk Mahkemesi, Aile Mahkemesi sıfatıyla görür. Dava süreci yine aynı usullere göre ilerler.

Genel yetki kuralına göre anlaşmalı boşanma davası için yetkili mahkeme eşlerden birinin yerleşim yeri veya eşlerin son 6 ay birlikte oturdukları yer aile mahkemesidir. Ancak, anlaşmalı boşanma davalarında yetkili mahkeme konusunda herhangi bir kısıtlama yoktur. Bunun sebebi, anlaşmalı boşanma davalarında tarafların zaten boşanma konusunda anlaşmış olduğundan eşler yetki itirazında da bulunamayacaktır. Ancak, bazı özel durumlarda anlaşmalı boşanma davasında yetkili mahkeme farklı olabilmektedir:

• Eşlerden birinin ya da her ikisinin de yurt dışında ikamet etmesi halinde; yetkili mahkeme, eşlerin son ortak yerleşim yerinin aile mahkemesidir.
• Eşlerden birinin veya her ikisinin de Türkiye’de yerleşim yeri bulunmaması halinde; yetkili mahkeme Ankara, İstanbul veya İzmir’de bulunan aile mahkemeleridir.

7. Anlaşmalı Boşanma İle İlgili Sıkça Sorulan Sorular (SSS)