Boşanma davası devam ederken eşlerden birinin ölümü, birçok hukuki sorunu beraberinde getirir. Bu durum, özellikle sağ kalan eşin mirasçı olma hakkını etkileyerek önemli sonuçlar doğurur. TMK uyarınca, ölüm anında evlilik devam ediyorsa sağ kalan eş ölen eşin yasal mirasçısıdır. Peki, bu süreçte sağ kalan eşin miras payı nasıl belirlenir? Boşanma davasının sürdürülmesi ile mirasçılık hakkı arasında nasıl bir ilişki vardır? Bu makale, boşanma davası devam ederken yaşanan bu durumla ilgili en çok aratılan soruları yanıtlayarak hukuki sürecin nasıl işlediğini ve tarafların haklarını açıklamayı amaçlamaktadır.
Miras Payı ve Mirasçı Sıfatı
Boşanma davası devam ederken ölüm durumunda, sağ kalan eşin miras payı TMK’nin 499. maddesinde düzenlenmiştir.
- Altsoy ile birlikte mirasçı olursa: Mirasın dörtte biri,
- Ana ve baba zümresi ile birlikte mirasçı olursa: Mirasın yarısı,
- Büyük ana ve büyükbaba ile birlikte mirasçı olursa: Mirasın dörtte üçü,
- Yukarıdaki zümreler yoksa: Mirasın tamamı sağ kalan eşe kalır.
Peki taraflar arasında boşanma davası mevcut iken eşlerden birinin ölümü halinde mirasçılık sıfatı ne olacaktır?
Boşanma Davası Devam Ederken Ölüm ve Mirasçılık Sıfatı
Evlilik, ölümle birlikte kendiliğinden sona erer. Bu bağlamda, boşanma davası devam ederken eşlerden birinin ölümü, davayı konusuz bırakır. Bir başka ifadeyle, mahkeme, “boşanma konusunda karar verilmesine yer olmadığı”na dair bir karar verir. Peki, bu durumda sağ kalan eşin miras payı nasıl belirlenir? Sağ kalan eşin mirasçılığı, TMK 181/2 maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, “Boşanma davası devam ederken (kesinleşmeden) ölen eşin mirasçılarından birisinin davaya devam etmesi ve diğer eşin kusurunun ispatlanması halinde, kusurlu eş ölen eşin mirasçısı olamayacaktır.” Dolayısıyla, boşanma davası devam ederken ölen eşin mirasçılarından biri davaya devam edebilir. Eğer ki mirasçılar, sağ kalan eşin kusurunu ispatlarsa, o eş mirasçı olamaz. Mirası reddetmeyen ve mirastan yoksunluk durumu bulunmayan her mirasçı, davayı tek başına takip edebilir. Yani, tüm mirasçıların rızası aranmaz. Ancak, mirasçılar davayı sürdürmek istemezse, sağ kalan eş ölen eşin yasal mirasçısı olmaya devam eder.
Mahkeme Değerlendirmeleri ve Kusur Oranı
Mahkeme, boşanma davasında tarafların kusur oranlarını değerlendirir. Bu bağlamda, olası boşanma davası kusur oranı değerlendirme sonuçları şu şekildedir:
- Tam Kusurlu – Kusursuz
- Ağır Kusurlu – Az Kusurlu
- Eşit Kusurlu
- Taraflar Kusursuz
- Az Kusurlu – Ağır Kusurlu
- Kusursuz – Tam Kusurlu
TMK 182. maddesinde sağ kalan eşin kusur oranına ilişkin bir açıklık bulunmamaktadır. O halde boşanma davası sonucunda mahkemece sağ kalan eşin eşit kusurlu yahut az kusurlu olduğu kanaatine varılırsa TMK 182/2 uygulama alanı bulabilecek midir? Bu bağlamda Yargıtayın bu hususa ilişkin son dönemde vermiş olduğu karar şu şekildedir;
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2023/3920 E. 2024/584 K. sayılı kararı,
“…Yargılama devam ederken eşlerden birinin vefatı halinde verilecek kararda; eşit, ağır ya da az kusur ibareleri kullanılmaksızın, sağ kalan eşin boşanmaya sebebiyet veren olaylarda “kusurlu olup olmadığının tespiti” ile yetinilmesinin gerektiği… Mahkemece sadece sağ kalan eşin kusurlu olup olmadığının tespiti ile yetinilmesi gerekirken ölen eşe tam kusur yüklenilmesi yerinde değilse de boşanmaya neden olan olaylarda kadının kusursuz olduğuna ilişkin tespitin yerinde olduğu anlaşıldığından davacı karşı davalı erkek mirasçısının istinaf talebinin kararın kusur gerekçesi ve bu hususta hüküm tesisi açısından kısmen kabulü ile yeniden esas hakkında hüküm kurmak suretiyle kararın kusur gerekçesinin düzeltilmesine, davalı karşı davacı kadının boşanmaya neden olan olaylarda kusursuz olduğunun tespitine şeklinde yeniden hüküm tesisine, istinafa konu diğer yönlere ilişkin istinaf taleplerinin reddine karar verilmiştir.” şeklindedir.
Anlaşmalı Boşanma Sonrası Miras Hakkı: Sağ Kalan Eşin Durumu
Anlaşmalı boşanma sonrası bir eşin ölümü durumunda, mirasçılar davaya devam edebilir mi?
Bu konuda Yargıtay net bir görüş belirtmiştir. Öncelikle, mirasçılar sağ kalan eşin kusurunu kanıtlayamazlar. Bu nedenle, mahkeme yalnızca davanın konusuz kalmasına karar verir. Dolayısıyla, mirasçılar için böyle bir durum, hukuki süreçte belirli kısıtlamalara yol açmaktadır.
İlgili Yargıtay Kararı
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2018/7133 E. – 2019/2956 K. sayılı kararı,
“Türk Medeni Kanununun 181/2. maddesine göre, boşanma davası devam ederken, ölen eşin mirasçılarından birisinin davaya devam etmesi ve diğer eşin kusurunun ispatlanması halinde, sağ eş, ölen eşin yasal mirasçısı olamaz ve boşanmadan önce yapılmış olan ölüme bağlı tasarruflarla kendisine sağlanan hakları, aksi tasarruftan anlaşılmadıkça kaybeder. Ölen eşin mirasçılarının, Türk Medeni Kanunu’nun 181/2. maddesinde düzenlenen haklarını kullanabilmeleri için en önemli koşul, murisin sağlığında açılmış ve ölümünden sonra da devam eden bir boşanma davasının bulunmasıdır. Türk Medeni Kanunu’nun 181/2. maddesine göre ölen eşin mirasçılarının hak ve yetkileri, murislerinin sağlığında davacı veya davalı sıfatıyla kendilerine tanınan hak ve yetkilerle sınırlıdır. Dava, anlaşmalı boşanma davası (TMK m. 166/3) olarak açılmış olup, çekişmeli boşanma davası bulunmamaktadır. Türk Medeni Kanunu’nun 181. maddesi ile mirasçılara tanınan davayı devam ettirme hakkı için, devam ettirilen davada sağ kalan eşin kusurunun ispatlanması zorunluluktur. Bu ise ancak “Sağ kalan eşin kusurunun ispatlanma olanağı bulunan” davalarda gerçekleştirilebilir.
Anlaşmalı boşanma davasında, mirasçılar sağ kalan eşin herhangi bir kusurunu kanıtlayamayacaktır. Bu tür boşanma davalarında sağ kalan eşin kusurunu ölen eş bile tartışmaz ve dahi tartışmaya açmazken ölenin mirasçılarının bunu gerçekleştirmesi kabul edilemez (Dairemizin 18.09.2017 tarih 2016/8497 esas 2017/9546 karar sayılı ilamı). Bu durumda, mahkemece davacının ölümü ile evlilik birliği sona erdiğinden konusuz kalan boşanma davası hakkında karar verilmesine yer olmadığına dair karar verilmesi doğru ise de; yukarıda da açıklandığı üzere anlaşmalı boşanma davasında (TMK m. 166/3) kusur belirlemesi yapılması mümkün olmadığından, davacı mirasçısının kusur belirlemesine yönelik talebinin reddine karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde kusur belirlemesi yapılması doğru olmayıp, bozmayı gerektirmiştir.” şeklindedir.
Sağ Kalan Eşin Miras Payı
Sonuç olarak, boşanma davası devam ederken bir eşin ölümü, mirasçılık ve hukuki süreçler açısından kritik sonuçlar doğurur. Sağ kalan eşin durumu, mirasçıların hakları ve boşanma davasının devamı gibi unsurlar dikkatle değerlendirilmelidir. Anlaşmalı boşanma sonrası taraflardan birinin vefatı halinde, mirasçıların davaya devam ederek diğer tarafın kusuruna yönelik bir değerlendirme talep etmesi mümkün değildir. Yine dava devam ederken eşin vefatı durumunda mahkeme yalnızca kusura ilişkin değerlendirme yapmakla yetinecek, tarafların kusur oranını belirlemeyecektir. Davaya devam eden ölen eşin mirasçılarının, sağ kalan eşin kusurunu ispat etmeleri halinde ise sağ kalan eşin yasal mirasçılığı sona erecektir.
Bu süreçte hukuki karmaşaları önlemek için bir avukata danışmak önemlidir. Uzman bir avukat, haklarınızı korumanıza yardımcı olacak bilgi ve deneyime sahiptir. Eğer siz de böyle bir durumla karşı karşıyaysanız, Yılmaz & Çolak Hukuk Bürosu Karabük avukatları ile iletişime geçerek profesyonel destek almanızı öneririz.
İlgili Makaleler:
Sorumsuz ve İlgisiz Davranma Sebebiyle Boşanma
Nafaka Çeşitleri Nelerdir ve Hangi Şartlarda Nafaka Alınır?
Ziynet Eşyası Kime Aittir? 2023
Boşanmada Af Sayılan Davranışlar Nelerdir?
İcra Yoluyla Çocuk Teslimine Son Veren Uygulama
Boşanmadan Sonra Çocuğun Annenin Soyadını Alması
6284 Sayılı Kanun Kapsamında Alınacak Tedbirler