Uyuşturucu madde ticareti (TCK m. 188) ve kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma (TCK m. 191) suçları kişide uyuşturucu madde bulunduğunda söz konusu olmaktadır. Bu bağlamda; hakim bir kişide uyuşturucu madde bulunduğunda, bu suçlardan hangisinin oluştuğunu tespit etmelidir. Bu yüzden, hakim uyuşturucu ticareti suçunun tespitinde bazı kriterleri dikkate almaktadır. Bu kriterler ise, Yargıtay kararları ışığında oluşmuştur. Dolayısıyla, uygulamada bu kriterler “uyuşturucu ticareti suçunda Yargıtay kriterleri” olarak adlandırılmaktadır. Bu sebeple, bu yazımızda bu kriterleri inceleyeceğiz.
Uyuşturucu Madde Ticareti Suçunda Yargıtay Kriterleri Nelerdir?
Yargıtay, uyuşturucu bulundurmanın kullanım için mi yapıldığını değerlendirirken; bazı kriterleri göz önünde bulundurmaktadır. (CGK, 2004/07-136 E., 2004/136 K. ile CGK, 2011/387-75 E., 2012/75 K.) Dolayısıyla, bu kriterler hakimin uyuşturucu madde ticareti suçunun oluşup oluşmadığını belirlenmesine yardımcı olmaktadır. Çünkü; bu kriterler hem öğretide hem uygulamada, kabul görmüştür. Bu doğrultuda, Yargıtay kararlarda şu 3 kriteri belirlemiştir:
- Uyuşturucu maddeyi satma, devir veya tedarik etme davranışı
- Uyuşturucu maddenin bulunduğu yer ve bulunduruluş biçimi
- Uyuşturucu maddenin miktar ve çeşidi
Uyuşturucu Maddeyi Satma, Devir veya Tedarik Etme Kriteri
Hakim failin bulundurduğu uyuşturucu maddeye ilişkin başkasına karşı belli davranışlarının varlığını, tespit etmektedir. Bu bağlamda, hakimin tespit ettiği davranışlar şunlardır: (CGK., 2014/7 E. , 2014/322 K.)
- Failin uyuşturucu maddeyi başkasına satıp satmadığı
- Failin uyuşturucu maddeyi başkasına devir edip etmediği
- Failin uyuşturucu maddeyi başkasına tedarik edip etmediği
Uyuşturucu Maddenin Bulunduğu Yer ve Bulunduruluş Biçimi Kriteri
Hakim uyuşturucu maddenin bulundurulduğu yer ve bulunduruluş biçimini tespit etmektedir. Çünkü, uyuşturucuyu kendi kullanacak kişiyle satacak kişi, bu maddeyi farklı yerlerde ve farklı şekillerde saklamaktadır.
Uyuşturucu Maddenin Bulunduğu Yer
Uyuşturucuyu kişisel kullanım için kullana kişi, bunu her zaman kolaylıkla ulaşabileceği bir yerde saklamaktadır. Örneğin, genellikle evinde veya işyerinde bulundurmaktadır.
Buna karşın, kişi uyuşturucu maddeyi kolaylıkla ulaşılamayacak zor bulunacak bir yerde bulundurabilir. Bu durum da ise, kişinin uyuşturucu maddeye ilişkin amacının uyuşturucu ticaret olduğu kanısına varılabilir. Örneğin; kişinin uyuşturucunun eve veya işyerine uzakta çıkarıp alması veya kişinin ikametgahının bulunduğu ilde uyuşturucu madde ile yakalanması kullanma dışı bir amaca işaret etmektedir. (10.CD., 2019/4767 E., 2020/1384 K.) Ayrıca, kişinin uyuşturucuyu güç ve zaman gerektiren bir yere gizlemesi kullanma dışında bir amaçla bulundurduğunu göstermektedir. Bu doğrultuda, bu tür yerler arasında şu yerleri sayabiliriz:
- Depo
- Mağara
- Samanlık
Uyuşturucu Maddenin Bulunduruluş Biçimi
Hakim, uyuşturucu maddenin bulunduruluş biçimine ilişkin hususlar kişinin amacının uyuşturucu ticareti olup olmadığının tespitinde dikkate almaktadır. Bu doğrultuda, hakim uyuşturucunun paketlenmesine ilişkin hususları dikkate almaktadır. Örneğin, paketleme ilişkin şu gibi durumların varlığı kişinin amacının uyuşturucu madde ticareti olduğu hususunda önemli belirtilerdir: (CGK., 2014/7 E. , 2014/322 K.)
- Uyuşturucunun çok sayıda özenli olarak hazırlanmış küçük paketçikler halinde olması
- Her paketçiğin içine hassas biçimde yapılan tartım sonucu aynı miktarda uyuşturucu madde konulmuş olması
- Uyuşturucu maddenin ele geçirildiği yerde veya yakınında, hassas terazi ve satış için gerekecek malzemelerin bulunması
- Paketlemede kullanılan ambalaj malzemelerinin niteliği
Uyuşturucu Maddenin Miktar ve Çeşidi
Hakim bulundurulan uyuşturucu maddenin çeşidini ve miktarını tespit etmektedir. Çünkü, uyuşturucuyu kendi kullanacak kişiyle satacak kişi, bu maddeyi farklı miktarda ve çeşitlerde saklamaktadır.
Uyuşturucu Maddenin Miktarı ve Kişisel Kullanım Sınırı
Bir kişinin uyuşturucu maddeyi satıp satmadığının belirlenmesinde uyuşturucu madde miktarı önem taşımaktadır. İşte bu noktada, “uyuşturucu maddenin kişisel kullanım sınırı” kavramı ortaya çıkmaktadır. Bu doğrultuda; uyuşturucu maddenin kişisel kullanım sınırı, mevzuatta belirtilen ve bir kişinin kendi ihtiyacı için bulundurabileceği uyuşturucu miktarını ifade eden bir kavramdır. Dolayısıyla, bu kullanım sınırları, kişinin kullanmak veya satmak için uyuşturucu maddeyi bulundurduğunun belirlenmesinde önemlidir. Bu sebeple; kişisel kullanım sınırının aşan miktarda uyuşturucu madde miktarı bulunduğunda, kişinin uyuşturucu maddeyi ticaret için bulundurduğu sonucuna varılabilir.
Hangi Hususlara Göre Uyuşturucu Maddenin Kişisel Kullanım Sınırı Belirlenir?
Kişisel kullanım için kabul edilebilecek miktar kişiye ve uyuşturucu ve uyarıcı maddenin çeşitli özelliklerine göre belirlenmektedir. Dolayısıyla, bu özelliklere göre kişisel kullanım sınırları değişiklik gösterebilmektedir. Bu doğrultuda, yetkililer kişisel kullanım sınırlarını şu hususlara göre belirlemektedir:
- Kişinin fiziksel ve ruhsal yapısına
- Uyuşturucu veya uyarıcı maddenin niteliğine, cinsine ve kalitesine
Kim Uyuşturucu Maddenin Kişisel Kullanım Sınırını Tespit Eder?
Yargıtay kararlarında ve Adli Tıp Kurumu mütalaalarında, uyuşturucu maddenin kişisel kullanım sınırları tespit edilmiştir. Böylece, Adli Tıp Kurumunun mütalaalarında esrar, eroin, kokain, sentetik haplar, metamfetamin, kenevir maddesi vb. uyuşturucu maddelerin kişisel kullanım sınırlarına ilişkin tespitler mevcuttur. Ancak, Yargıtay kararlarında bu sınırları olayın özelliklerine göre de belirlemektedir.
Örneğin; Adli Tıp Kurumunun mütalaalarında, esrar kullananların her defasında 1-1,5 gram olmak üzere günde 3 kez esrar tüketebildikleri bildirilmektedir. Ancak, Yargıtay esrar kullanıcılarının genellikle birkaç aylık ihtiyacını karşılayacak kadar esrarı yanlarında bulundurabileceğini de göz önünde bulundurarak, kişisel kullanım sınırını belirlerken esrar kullanma alışkanlığını da dikkate alır. Bu sebeple, Yargıtay, esrar kullanıcılarının normal kullanım alışkanlıklarına uygun miktardaki esrarı kişisel kullanım olarak değerlendirirken, bu miktarın üzerindeki esrarı ise ticari amaçlı olarak değerlendirmektedir. (CGK., 2014/7 E., 2014/322 K.)
Ayrıca, Yargıtay kişisel kullanım sınırını tespit ederken uyuşturucu maddenin miktarı ile birlikte uyuşturucu madde bulunduran kişinin ekonomik durumunu da dikkate almaktadır. Mesela, Yargıtay ekonomik durumu çok iyi bulunan bir kişinin belli miktarda uyuşturucu madde bulundurması kullanma amacına yönelik olarak kabul etektedir. Bu rağmen, Yargıtay asgari ücretle çalışan bir kişinin kazancından çok fazla uyuşturucu madde bulundurmasını uyuşturucu ticareti suçu olarak kabul etmektedir. (20 CD., 2017/3529 E., 2017/6396 K.)
Uyuşturucu Maddenin Çeşidi
Genellikle, uyuşturucu madde kullanan kimse 1 ya da benzer etki gösteren 2 değişik uyuşturucu maddeyi bulundurur. Bu sebeple, değişik nitelikte ve farklı etkileri olan eroin, kokain, esrar ve amfetamin içeren tabletleri birlikte bulunduran sanığın bunları satmak amacıyla bulundurduğu kabul edilebilir.
Ayrıca, kişide kişisel kullanım miktarından daha düşük ancak farklı etkile sahip 1’den fazla çeşit uyuşturucu madde ele geçilebilir. Bu hallerde ise , mahkeme fiilin ticaret suçunu oluşturacağı değerlendirmiştir. Örneğin, Yargıtay kişide 50 gram esrar, 2 gram eroin, 8 adet hap ele geçirilmişse bu fiili uyuşturucu madde ticareti suçu olarak değerlendirmektedir. Dolayısıyla; mahkemeler kişisel kullanım miktarına ilişkin kıstaslar temel olarak gözetse bile, bile her dosya ve her sanık kendine özgü şartlarla değerlendirerek bir sonuca ulaşılmaktadır.
İlgili Kriterleri Belirleyen Yargıtay Kararları
Yargıtay’ın uyuşturucu madde ticareti kriterleri konusunda pek çok kararı mevcuttur. Bu doğrultuda, Yargıtay’ın verdiği kararlardan bazıları aşağıdaki gibidir:
Uyuşturucu Maddenin Miktarı ve Çeşidi ile İlgili Yargıtay Kararları
9. CD., 2015/12739 E. , 2016/6806 K. sayılı kararı;
“…Sanık beyanı, tutanak, ekspertiz raporu ve tüm dosya kapsamına göre; yapılan kontroller esnasında görevlileri görmesi üzerine üzerinde bulunan kişisel kullanım miktarından fazla 114 adet amfetamin içeren hapı park halindeki aracın altına atan sanığın sübuta eren ve unsurları itibariyle oluşan uyuşturucu madde ticareti yapma suçundan mahkumiyeti yerine delillerin değerlendirilmesinde yanılgıya düşülerek yazılı şekilde hüküm kurulması,
Kanuna aykırı, Cumhuriyet savcısının temyiz itirazları bu itibarla yerinde görülmüş olduğundan hükmün bu sebepten BOZULMASINA, 20.06.2016 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.” şeklindedir.
20. CD., 2015/481 E. , 2015/159 K. sayılı kararı;
“… Suç tarihinde sanıkta 2 paket halinde net 20.9 gram gelen eroin ile hassas terazinin ele geçirildiği, suça konu uyuşturucu maddenin miktarına ve ele geçiriliş biçimine göre sanığın eyleminin uyuşturucu madde ticareti yapma suçunu oluşturduğu gözetilmeden suçun niteliği yanlış değerlendirilerek yazılı şekilde hüküm kurulması, Yasaya aykırı, sanığın temyiz itirazları bu nedenle yerinde olduğundan, hükmün BOZULMASINA, CMUK’nın 326/son maddesi uyarınca sanığın kazanılmış hakkının saklı tutulmasına, 16.04.2015 tarihinde oybirliğiyle karar verildi. …” şeklindedir.
CGK., 2017/220 E. , 2018/605 K. sayılı kararı;
“… Birinci uyuşmazlık konusunda varılan sonuca göre; suç konusu uyuşturucu maddeyi kullanmak için satın aldığını söyleyen sanığın savunmalarının aksine, bu maddeyi başkasına satacağına, devredeceğine veya vereceğine ilişkin herhangi bir davranış içinde olduğu hususunda bir tespit bulunmadığı gibi kullanma dışında bir amaçla bulundurduğuna ilişkin delil de olmaması, suç konusu uyuşturucu maddenin aracın görünür yerinde ve tek parça hâlinde olması, ele geçirilen esrarın miktarı itibarıyla da kullanım sınırları içerisinde kalması karşısında, sanığın sabit görülen eyleminin kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma suçunu oluşturduğu kabul edilmelidir. …” şeklindedir.
Uyuşturucu Maddenin Bulunduğu Yer ve Bulunduruluş Biçimi ile İlgili Yargıtay Kararları
10. CD., 2013/3989 E. , 2017/6071 K. sayılı kararı;
“… Uyuşturucu madde sattığı bilgisi üzerine, olay tarihinde sanığın ikametinde yapılan aramada kitap sayfalarına sarılı 8 i büyük, 3 ü küçük olmak üzere toplam 11 fişek halinde esrar ile esrarların bulunduğu yerde fişeklerin sarılı olduğu kağıtlara benzeyen 10 sayfadan ibaret kitap parçası ve hassas terazinin de ele geçirildiği olayda, sanığın eyleminin uyuşturucu madde ticareti yapma suçunu oluşturduğu gözetilmeden, suçun niteliği yanlış değerlendirilerek kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma suçundan hüküm kurulması, …” şeklindedir.
20. CD., 2017/3529 E. , 2017/6396 K. sayılı kararı;
“…Bu değerlendirmede miktar dışında;
a)Sanığın hareketleri (müşteri arama, pazarlık yapma, numune gösterme ve benzeri)
b)Uyuşturucu/uyarıcı maddelerin ele geçiriliş ve bulundurma şekli ile çeşitlilik, (çok sayıda küçük miktarlı poşetçikler, madde bulaşıklı hassas terazi; esrar, eroin, kokain, MDMA, sentetik kannabinoid gibi maddelerin bir arada bulundurulması)
c)Uyuşturucu/uyarıcı maddelerin bulunduğu yer, zaman ve belirlenecek zaman dilimi içinde içinde sanık tarafından kullanılabilecek madde miktarı,
d)Sanığın uyuşturucu madde kullanıp kullanmadığı,
e)Sanığın sosyal ve ekonomik durumu geçimini ne ile sağladığı, geliri gibi olgular da değerlendirilmelidir. …” şeklindedir.
Stj. Av. Ozan Sancar
İlgili Makaleler:
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) Kararı
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ByLock Kararı
Anayasa Mahkemesi Basit Yargılama Usulü İptal Kararı
Uluslararası Ceza Hukuku Açısından İsrail-Filistin Savaşı
Meşru Savunma ve Zorunluluk Hali
Uzlaşma Sonrası Tazminat Davası Açılamaması İptal Kararı
Etkin Soruşturma ve Yaşam Hakkı
HAGB Uygulamasını İptal Eden AYM Kararı
Örgüt Üyesi Olmaksızın Örgüt Adına Suç İşleme: İptal Kararı
Hücre Kararı: AİHM İlerde ve Diğerleri/Türkiye Kararı
İnternet Yayını Yasaklarına İlişkin AYM İptal Kararı
Ses Kaydı Delil Olarak Kullanılabilir mi?
Gözaltı ve Gözaltından Doğan Hususlar
Yakalama ve Yakalamadan Doğan Hususlar