Yakalama, ceza hukukunda soruşturmanın esenliği için uygulanan bir koruma tedbiridir. Gözaltından önce gerçekleşen bu işlem, delillerin korunması ve şüphelinin kaçma ihtimalinin önlenmesi gibi amaçlar gütmektedir. Bu sebeple, bu yazımızda yakalama hususunu ele alacağız.

 

Yakalama Nedir?

Yakalama, şu hususlara yönelik var olan bir tehlikenin giderilmesi için gerekli bir işlemdir:

• Kamu güvenliği
• Kamu düzeni
• Kişinin vücut veya hayatına

Bu işlem, şu hallerde söz konusu olur:

• Denetim altına alınması gerekmesi
• Suç işlediği yönünde hakkında kuvvetli iz, eser, emare ve delil bulunması

 

Bu hallerde yetkililer, bu işlem ile kişinin özgürlüğünün geçici olarak ve fiilen kısıtlar. Bu işleminin amacı, bu kişileri gözaltına veya muhafaza altına alma işlemlerinden önce denetim altına almaktır. Böylece, yetkililer suçun önlenmesi veya delillerin korunması gibi amaçları sağlayabilirler. Bu işlem, kanunlarda belirtilen şartlara ve usullere uygun olarak yapılmalıdır. Aksi takdirde, devlet kişinin özgürlük ve güvenlik hakkı ihlal eder. (Yönetmelik m. 8)

 

Yakalama Yapabilen Kişiler Kimlerdir?

Yakalamayı belirli haller dışında kolluk yapar. Ancak belli hallerde herkes yakalama yapabilmektedir.

 

Herkesin Yakalama Yapabileceği Haller Nelerdir?

Herkesin yakalama yapabileceği hallerde yakalanan kişi kolluğa teslim edilmektedir. Bu haller şunlardır: (CMK m. 90/1)

1. Kişiye suç işlerken rastlanması
2. Suçüstü bir fiilden dolayı izlenen kişinin kaçması olasılığının bulunması veya hemen kimliğini belirleme olanağının bulunmaması

 

Kolluk Tarafından Yakalama Yapılabilen Haller Nelerdir?

Herkesin yakalama yapabileceği hallerde de kolluğun yakalama yapması mümkündür. Ayrıca, kolluğun şu hallerde yakalama yapması mümkündür: (Yönetmelik m. 5)

1. Gecikmesinde sakınca bulunan acil durumlarda veya suçüstü halinde ya da kuvvetli delil bulunan şüphelilerde
2. Kolluk kuvvetinin kanun ve usul dairesinde verdiği emre itaatsizlik edenleri ve aldığı tedbirlere uymayanlar
3. Görevini yapmakta olan kolluk kuvvetine direnen veya engelleyen, yakalanmazsa da devam edecek kişileri
4. Yakalama emri veya tutuklama kararı bulunanlar ve kanuni bir mükellefiyeti yerine getirmeyenler
5. Uyuşturucu ve uyarıcı maddeleri alan, satan, bulunduran veya kullananları
6. Halkın rahatını bozacak veya rezalet çıkaracak derecede sarhoş olanları veya sarhoşluk halinde başkalarına saldıranları
7. Halkın huzur ve sükûnunu bozma uyarılara rağmen hareketlerine devam edenler
8. Başkalarına saldırıya yeltenenleri ve kavga edenleri
9. Toplum için tehlike oluşturan ve devletin belirlediği kurumlarda tedavi, eğitim veya ıslahı gereken kimseler
   • Akıl hastaları
   • Uyuşturucu veya alkol bağımlıları
   • Serseriler
   • Bulaşıcı hastalığı olan kişiler
10. Çocuk bakım yurtlarına vb. kurumlara yerleştirilmesine karar verilen çocuklar
11. Yetkili merci önüne çıkarılması kararlaştırılan çocuklar
12. Usulüne aykırı şekilde ülkeye girmek isteyenler veya girenler
13. Hakkında sınır dışı etme veya geri verme kararı alınan kişileri
14. 24 saate kadar, kimliğini belge veya tanıkla ispat edemeyen veya belgelerinin doğruluğundan şüphe edilen kişileri (Bu hallerde kolluk kimliklerini ispatlamaları için gerekli kolaylığı gösterir.)

 

Yakalama Emri veya Kararı Nedir?

Soruşturma evresinde çağrı üzerine gelmeyen veya çağrı yapılamayan şüpheli hakkında, sulh ceza hâkiminin Cumhuriyet savcısının istemiyle  yakalama emri düzenlemesi mümkündür. Ayrıca, itiraz merciinin tutuklama isteminin reddi kararına itirazda “yakalama emri” düzenlemesi mümkündür. (CMK m. 98/1) Cumhuriyet savcıları ve kolluk kuvvetleri de şu kişiler hakkında yakalama emri düzenleyebilirler: (CMK m. 98/2)

• Yakalanıp kolluk görevlisinin elinden kaçan şüpheli veya sanık
• Tutukevi veya ceza infaz kurumundan kaçan tutuklu veya hükümlü

 

Kovuşturma evresinde, kaçak sanık hakkında hâkim veya mahkeme resen veya Cumhuriyet savcısının istemi üzerine yakalama emri düzenler. (CMK m. 98/3) Belirtilen durumlarda kimin yakalama kararı verebileceği düzenlenmiştir. (CMK m. 98) Ayrıca, mahkemenin her zaman sanığın yakalama emriyle getirilmesine karar vermesi mümkündür.

 

Yakalamadan Sonra Yapılması Gerekenler Nelerdir?

Yakalamadan sonra şunlar yapılmalıdır:

1. Kolluk yakaladığı kişinin kaçmasının önleyecek tedbirleri alır.
2. Kolluk yakaladığı kişinin kendisine veya başkalarına zarar vermesini önlemek için gereken tedbirleri alır. Ayrıca, kolluğun tedbir olarak kaba üst araması yapması mümkündür.
3. Yetkililer, yakalanan kişinin bir yakınına veya belirlediği kişiye Cumhuriyet savcısının emriyle haber verir.
4. Yetkililer, yakalan kişi yabancı ise yazılı olarak karşı çıkmadığı sürece vatandaşı olduğu ülkenin konsolosluğuna veya büyükelçiliğine haber verir.
5. Yetkililer, yakalanan kişiler ve olay hakkında Cumhuriyet savcısına bilgi verir ve emrine göre işlem yapar. (CMK m. 90/1-2)
6. Yakalama işlemi bir tutanağa bağlanır. Yetkililer bu tutanağa yakalanan hakkında yakalamaya ilişkin şu hususları açıkça yazar: (CMK m. 97)
   • Suç sebebi
   • Koşulları
   • Yer ve zaman
   • Yakalayan kimseleri
   • Tespit eden kolluk mensubu
   • Haklarının tam olarak anlatıldığını
7. Yetkililerin şu hallerde yakalanan kişiye şu tehlikeler varsa kelepçe takması mümkündür:
   • Yakalanan kişinin kaçacağına
   • Kendisi veya başkasının hayat ve beden bütünlüğüne zarar verme
8. Hekim, yakalanan kişi gözaltına alınacaksa veya zor kullanılarak yakalandıysa sağlık kontrolü yapar.
9. Yetkililer, hâkim veya mahkeme kararı ile yakalanan kişi 24 saat içinde yetkili hâkim veya mahkeme önüne çıkarır. Yetkililer, 24 saat içinde  çıkarmazsa aynı sürede yakalandığı yerdeki adliyede sesli ve görüntülü işletim sistemiyle yetkili hâkim veya mahkeme sorgusunu yapar. Bu sistem yakalandığı yer adliyesinde yoksa en yakın adliyede kurulu SEGBİS (Sesli ve Görüntülü İşletim Sistemi) ile sorgusu yapılır.
10. Yakalama emrine konu işlemin yerine getirilmesi sebebiyle yakalama emrinin çıkarılma amacının ortadan kalkması durumunda mahkeme, hâkim veya Cumhuriyet savcısı yakalama emrinin derhâl iadesi ister. (CMK m. 90/6)

 

Yakalamada Şikâyetle İlgili Özel Durumlar Nelerdir?

Soruşturma ve kovuşturması şikâyete bağlıdır. Ancak şu kişilere karşı işlenen suçüstü hallerinde kişinin yakalanması şikâyete bağlı değildir: (CMK m. 90/3)

• Çocuklar
• Beden veya akıl hastalığı, malullük veya güçsüzlükleri sebebiyle kendilerini idareden aciz bulunanlar

 

Bu kişilere karşı suç işlenmesi durumunda kişi şikâyetten önce yakalanırsa şikâyet hakkı olan kişilere veya en az birine haber verilir.

 

Yakalanan Çocuklarla İlgili Özel Hükümler

Çocuklar bakımından yakalama yetkileri aşağıdaki şekilde sınırlandırılmıştır: (Yönetmelik m. 19)

 

12 Yaşından Küçük Çocuklar ve 15 Yaşından Küçük Sağır ve Dilsizler

1. Suç nedeniyle yakalanamazlar ve hiçbir suretle suç tespitinde kullanılamazlar.
2. Kimlik ve suç tespiti amacıyla yakalanabilirler. Kimlik tespiti tamamlandıktan hemen sonra serbest bırakılırlar. Tespit edilen kimlik ve suç, mahkeme başkanı veya hakimi tarafından tedbir kararı alınmasına esas olmak üzere derhal Cumhuriyet Başsavcılığına bildirilir.

 

12 Yaşından Büyük 18 Yaşından Küçük Çocuklar

1. Suç nedeniyle yakalanabilirler.
2. Yakalanan çocuklar, yakınlarına ve müdafisine haber verilerek derhal Cumhuriyet Başsavcılığına sevk edilirler.
   Soruşturma Cumhuriyet Başsavcısı veya görevlendireceği Cumhuriyet Savcısı tarafından bizzat yapılır ve aşağıdaki hükümlere göre yürütülür.
3. Yetişkinlerden ayrı yerlerde tutulurlar.
4. 2253 sayılı Çocuk Mahkemelerinin Kuruluşu, Görev ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunda yazılı suçlar büyüklerle beraber işlendiği takdirde soruşturma evresinde çocuklarla ilgili evrak ayrılır, soruşturmaları ayrı ayrı yürütülür.
5. Çocukların kimlikleri ve eylemleri mutlaka gizli tutulur.
6. Suçun mağduru çocuksa, bunlara karşı işlenen suçüstü hâllerinde, kovuşturulması suçtan zarar gören kimsenin şikâyetine bağlı olan fiillerde şüphelinin yakalanması ve soruşturma yapılması için şikâyet şartı aranmaz.
7. Çocuklarla ilgili işlemler mümkün olduğu ölçüde sivil kıyafetli görevliler tarafından yerine getirilir.
8. Çocuklara kelepçe ve benzeri aletler takılamaz. Ancak, zorunlu hâllerde çocuğun kaçmasını, kendisinin veya başkalarının hayat veya beden bütünlükleri bakımından doğabilecek tehlikeleri önlemek için kolluk tarafından gerekli önlemler alınır.

 

Yakalamaya İtiraz Mümkün müdür?

Evet, kişilerin yakalamaya ilişkin kişilerin yazılı emrine karşı itiraz etmesi mümkündür. Kişiler, bu itiraz için sulh ceza hâkimine başvurur. Bu itirazı, sulh ceza hâkimi inceler ve 24 saat içinde karar verir. Kişiler, yakalama kararlarına karşı karar veren mercie itiraz eder. Karar veren hâkim veya mahkeme itirazı yerinde görürse kararını düzeltir. İtirazı yerinde görmezse 3 gün içinde itirazı incelemeye yetkili mahkeme veya hâkimliğe gönderir. İtiraz başvurusu yapabilen kişiler şunlardır:

• Kişinin Kendisi veya Eşi
• Müdafisi veya Kanuni Temsilcisi,
• Birinci veya İkinci Dereceden Kan Hısımları

 

Sonuç

Yakalamayı kolluğun ve belirli durumlarda herkesin yapması mümkündür. Kolluğun veya herkesin bu işlemi yaptığı durumlarda, yetkililer Cumhuriyet savcısına haber verir ve emri doğrultusunda işlem yapar. Kişi aynı fiilden dolayı yeni ve yeterli delil çıkmazsa tekrar yakalanamaz.

 

Yakalamaya İlişkin Yargıtay Kararı

Yargıtay 21. CD., 2015/8371 E., 2016/4668 K. sayılı kararı;

“… Sulh Ceza Mahkemesince sanık hakkında yakalama kararı verildiği,… Asliye Ceza Mahkemesince sanık hakkında çıkarılan yakalama kararının devamına karar verildiği, yakalama kararı gereği CMK ‘nun 192/1, 191/3 ve 147. madde ve fıkraları hükümleri gereğince sanığın kimlik tespiti yapılıp hakları hatırlatılarak ve iddianame okunarak, yetkili hakim tarafından sorgusunun yapılması gerektiği gözetilmeden, sanığın usulüne uygun sorgusu yapılmadan yargılamaya devamla yazılı şekilde hüküm kurulması, Yasaya aykırı, katılan ve vekilinin temyiz itirazları bu itibarla yerinde görüldüğünden, sair yönleri incelenmeyen hükümlerin bu sebeplerden dolayı 5320 sayılı Yasa’nın 8/1. maddesi gereğince uygulanması gereken 1412 sayılı CMUK’nun 321. maddesi uyarınca tebliğnamedeki istem gibi BOZULMASINA, 25.05.2016 gününde oybirliğiyle karar verildi.” şeklindedir.

 

Yakalama Kararına İtiraz Dilekçesi Örneği

Cumhuriyet savcısının verdiği yakalama kararına karşı kişilerin sulh ceza hakimine itiraz başvurusunda bulunması mümkündür. Dolayısıyla; örnek bir yakalama kararına itiraz dilekçesi aşağıdaki gibidir.

 

KARABÜK SULH CEZA MAHKEMESİ HAKİMLİĞİNE

DOSYA NO:

DAVACI:

DAVACI VEKİLİ:

DİLEKÇE KONUSU: … Müvekkilimize isnat olunan suçla ilgili …/…/… tarihindeki yakalama kararının hukuka aykırı olduğuna dair itirazımızdan ibarettir.

 

A  Ç  I  K  L  A  M  A  L  A  R

1-) Müvekkilimiz …/…/… tarihinden beri Adalet Bakanlığı bünyesinde infaz koruma memurluğu yapmaktadır. Müvekkilimiz hakkında …/…/… tarihinde  silahlı terör örgütüne üye olma suçundan yakalama kararı çıkartılmıştır. Bu karar Ceza Muhakemesi Kanununa aykırılık teşkil etmektedir. Bu sebeple, yakalama kararının ivedilikle kaldırılması gerekir.

2-) Ceza Muhakemesi Kanunu madde 98 “Soruşturma evresinde çağrı üzerine gelmeyen veya çağrı yapılamayan şüpheli hakkında, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hâkimi tarafından yakalama emri düzenlenebilir. Ayrıca, tutuklama isteminin reddi kararına itiraz halinde, itiraz mercii tarafından da yakalama emri düzenlenebilir.” şeklindedir.  Söz konusu kanun maddesi dikkate alındığında Cumhuriyet savcısınca yakalama kararı verilmeden önce şüpheli usulüne uygun çağrı kağıdı ile ifadeye davet edilmelidir. Şayet şüpheli usulüne uygun yapılmış çağrıya rağmen adli makamlara müracaat etmez ise ancak o takdirde yakalama kararı çıkartılabilir. Bu nedenle müvekkilimiz hakkında çıkartılan …/…/… tarihli yakalama kararı kanuna ve usule aykırıdır, sayın hakimliğinizce ivedilikle çıkartılmasını talep etme gereğimiz hasıl olmuştur.

HUKUKİ SEBEPLER:

5271 sayılı Kanun m. 94, 95, 96, 97 ve 98.

SONUÇ VE İSTEM:

Yukarıda izah etmiş olduğumuz nedenlerle; …/…/… tarihinde gerçekleştirilen yakalama hukuka aykırıdır. Bu sebeple, savcılık makamının yakalama kararının kaldırılarak, müvekkilimizin bildirdiğimiz adresten talimatla ifadesinin alınmasına karar verilmesini müvekkilimiz adına vekaleten arz ve talep ederiz. …/… /…

 

 

Müdafii

(Avukat/Avukatların Ad – Soyadı)

 

Stj. Av. Ozan Sancar

İlgili Makaleler:

Ceza Hukuku

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) Kararı

Kasten Yaralama Suçu

Nitelikli Dolandırıcılık Suçu

Cinsel Taciz Suçu ve Cezası

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ByLock Kararı

Anayasa Mahkemesi Basit Yargılama Usulü İptal Kararı

Uluslararası Ceza Hukuku Açısından İsrail-Filistin Savaşı

Meşru Savunma ve Zorunluluk Hali

Uzlaşma Sonrası Tazminat Davası Açılamaması İptal Kararı

Tefecilik Suçu ve Cezası

Etkin Soruşturma ve Yaşam Hakkı

HAGB Uygulamasını İptal Eden AYM Kararı

Örgüt Üyesi Olmaksızın Örgüt Adına Suç İşleme: İptal Kararı

Hücre Kararı: AİHM İlerde ve Diğerleri/Türkiye Kararı

İnternet Yayını Yasaklarına İlişkin AYM İptal Kararı

Gözaltı ve Gözaltından Doğan Hususlar