AYM, 10.01.2024 tarihli iptal kararıyla, internet yayını erişiminin engellenmesini Anayasa’ya aykırı bulmuştur. Bu sebeple, karar Türkiye’de internet yayını yasakları konusunda önemli bir dönüm noktası niteliği taşımaktadır. Bu doğrultuda, yazımızda söz konusu kararı inceleyeceğiz.
AYM İnternet Yayını Yasaklarına İlişkin Hangi Hükümleri İptal Etti?
AYM, 10.01.2024 tarihli 2020/76 E., 2023/172 K. sayılı kararıyla 5651 sayılı Kanun m. 8/4 ve 11 ve m. 9/1, 3, 5, 8, 9 ve 10 hükümlerini iptal etti.
5651 Sayılı Kanun m. 8/4. ve 11 Hükümleri
Bu hükümler; sayılan suçları oluşturan internet yayını hakkında Başkanın, içerik çıkarılması kararını resen vermesini mümkün kılıyordu. Ayrıca; idari tedbir olarak verilen içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararının yerine getirilmemesi hâlinde de Başkanın ilgili içerik, yer ve erişim sağlayıcısına idari para cezası vermesi mümkündü.
5651 Sayılı Kanun m. 9/1, 3, 5, 8, 9 ve 10 Hükümleri
Bu hükümler ile; konun koyucu, Türkiye’de kişilik haklarının ihlal edildiği iddia edilen internet yayını erişiminin engellenmesi düzenlemiştir.
Bu hükümlere göre, internet yayını dolayısıyla kişilik haklarının ihlal edildiğini ileri süren kişilerin, öncelikle içerik sağlayıcısına veya yer sağlayıcısına başvurması mümkündü. Böylece, uyarı yöntemi ile içeriğin yayından çıkarılmasını isteyebilirdi. Eğer bu başvuru olumsuz yanıtlanırsa veya içerik sağlayıcısına veya yer sağlayıcısına ulaşılamazsa, kişilerin doğrudan sulh ceza hâkimine başvurabilmesi mümkündü. Böylelikle, içeriğin çıkarılmasını ve/veya erişimin engellenmesini isteyebilirlerdi. Bunun üzerine; Sulh ceza hâkimi, başvuruda bulunanın talebi doğrultusunda içeriğin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesine karar verebilmekteydi Son olarak; bu kararı Birlik ilgili içerik ve yer sağlayıcılara iletmektedir ve ilgili içerik ve yer sağlayıcıları, bu kararı en geç 4 saat içinde yerine getirmelidir.
Diğer taraftan; kişilik hakları ihlal edilenlerin talebinde hâkim, başvuranın adının bu hüküm kapsamındaki karara konu internet adresleri ile ilişkilendirilmemesine karar verebilir. Ayrıca, sulh ceza hâkiminin kararını maddede belirtilen şartlara uygun olarak ve süresinde yerine getirmeyen içerik, yer ve erişim sağlayıcı sorumlularını, 500 günden 3000 güne kadar adli para cezası ile cezalandırır.
AYM İnternet Yayını Yasaklarına İlişkin Neden İptal Kararı Verdi?
AYM, 5651 sayılı Kanunun m. 8/4. ve 11. ve m. 9/1, 3, 5, 8, 9 ve 10 hükümlerini Anayasa’ya aykırılık gerekçesiyle iptal etti. Bu bağlamda; Anayasa aykırılığın gerekçesini Anayasa hükümleri şunlardır:
- Kanunilik ilkesi (Anayasa m. 13)
- İfade özgürlüğü (Anayasa m. 26)
- Basın hürriyeti (Anayasa m. 28)
- Adil yargılanma hakkı (Anayasa m. 36)
- Masumiyet karinesini (Anayasa m. 38)
Adil Yargılanma Hakkı (Anayasa m. 36)
İptal edilen hükümlerine göre; idari bir makam internette suç içerikli yayın yaptığı tespit edilen kişi hakkında, içeriğin çıkarılması kararı verebilirdi. Böylece;
- İçeriğin çıkarılması kararı, kişinin suçluluğu kesinleşmeden verilebilmekteydi.
- Yargı, kararı denetleyemezdi.
- Karar, kişinin internet erişimini engelleyerek önemli bir temel hakkını ihlal ediyordu.
Sonuç olarak, AYM bu hükümlerin adil yargılanma hakkına aykırı olduğuna karar verdi.
Masumiyet Karinesi (Anayasa m. 38)
İptal edilen hükümlerle; kanun koyucu internette suç içeren yayınların çıkarılması veya erişimin engellenmesi için, idari makamlara yetki vermekteydi. Böylece; idare bu yetki suçun işlendiğine dair bir mahkeme kararı olmadan, kullanabiliyordu. Dolayısıyla, suçun işlendiğine dair kesinleşmiş bir mahkeme kararı olmadan, yetkililer kişiyi suçlu olarak kabul ediyordu. Ardından, bu yönde işlem tesis ediliyordu. Sonuç olarak; AYM masumiyet karinesine aykırı olduğuna karar verdi.
İfade Özgürlüğü (Anayasa m. 26)
İptal edilen hükme göre, internet erişiminin engellenmesi için kişilik haklarının ihlal edildiğinin “ilk bakışta” anlaşılmış olması yeterliydi. Bu durum, ifade özgürlüğüne genel ve sınırsız bir müdahale oluşturuyordu. Çünkü; kişilik haklarının ihlal edilip edilmediğinin kesin olarak anlaşılması için, çekişmeli bir yargılama yapılması gerekiyordu. Bu bağlamda; AYM iptal ettiği hükme ilişkin olarak yaptığı açıklamada şu ifade özgürlüğünün demokratik toplum düzeninin vazgeçilmez bir unsuru olduğunu vurguladı. Ayrıca, bu özgürlüğün yalnız demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun ve ölçülü bir şekilde sınırlanabileceğinin altını çizdi.
Kanunilik ilkesi (Anayasa m. 13)
İptal edilen hükümlerin kapsamı ve sınırları belirsizdi. Bu sebeple, idareye geniş bir takdir yetkisi vermekteydi. Bu durum ise, kişilerin hak ve özgürlüklerinin korunmasını zorlaştırmaktaydı. Ayrıca; hükümler, yargılama olmaksızın uygulanmaktaydı. Bu sebeple; erişimin engellenmesi kararının haksız veya orantısız olması durumunda, kişilerin itiraz etme hakkı kısıtlanmaktaydı.
Diğer taraftan, hükümler ölçülülük ilkesine aykırıydı. Erişimin engellenmesi, ifade ve basın özgürlüklerine ağır bir müdahale oluşturmaktaydı. Lakin; bu müdahalenin, demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun ve orantılı olması gerekliydi. Ancak, hükmün öngördüğü şartlar, bu müdahalenin demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun ve orantılı olup olmadığını garanti altına almamaktaydı.
Basın Hürriyeti (Anayasa m. 28)
Basın hürriyeti gereğince, basın hürdür ve sansür edilemez niteliktedir. Ayrıca, basın özgürlüğü, halkın haber alma ve bilgi edinme hakkının da güvencesidir. Ancak, iptal edilen hükümler, internet yayınlarına erişimi engellemek için önemli bir araç niteliği taşımaktaydı. Bu sebeple, basın hürriyet ihlaline yol açmaktaydı.
İnternet Yayını Yasaklarına İlişkin AYM İptal Kararı Ne Zaman Uygulanacak?
AYM’nin kararları, Resmi Gazete’de yayımlandıktan sonra 9 ay sonra yürürlüğe giriyor. Bu sebeple, 5651 sayılı Kanun m. 8/4. ve 11. ve m. 9/1, 3, 5, 8, 9 ve 10 hükümlerinin iptali, 10.10.2024 tarihinde yürürlüğe girecek. (Anayasa m.153/3, 6216 Sayılı Kanun m. 66/3)
İnternet Yayını Yasaklarına İlişkin AYM İptal Kararının Sonuçları Nedir?
Hukuksal açıdan karar, internet yayını hakkında yasakların ve BTK’nın yetkilerinin sınırlanması anlamına geliyor. Böylece; söz konusu iptal kararı davalar, kişiler ve özgürlükler açısından belli sonuçlar doğurur.
Davalar Açısından Sonuçları Nedir?
Açılacak davalarda; mahkeme, ilgili hükmü artık uygulayamaz Süren davalarda, iptal kararı 10.10.2024 tarihinden itibaren uygulanacaktır. Kesinleşmiş davalarda ise, iptal kararı geriye dönük olarak uygulanmayacaktır. Bu sebeple, ilgili hüküm kapsamında kesinleşmiş kararlar geçerliliğini koruyacaktır.
Kişiler Açısından Sonuçları Nedir?
İptal kararı, internette suç içerikli yayın yapan kişiler için de önemli sonuçlar doğurdu. Bu kişilerin, içerikleri sebebiyle cezalandırılmasını zorlaştırdı. Böylece; cezalandırma için, artık içeriklerin erişime engellenmesi kararının iptal edilmesinin ardından, yeni bir soruşturma ve yargılama sürecinin başlatılması gerekiyor.
Hak ve Özgürlükler Açısından Sonuçları Nedir?
AYM kararında, ifade ve basın özgürlüğünün demokratik toplum düzeninin vazgeçilmez bir unsuru olduğunu ve bu özgürlüklerin ancak demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun ve ölçülü bir şekilde sınırlanabileceğini vurguladı. Böylece, AYM’nin iptal kararı, ile ifade ve basın özgürlüklerine genel ve sınırsız bir müdahale önüne geçti. Ayrıca, ihlalin kesin tespiti için yargılama yapılması zorunluğuyla adil yargılanma hakkının önünü açıldı. Bundan sonra, kararı doğrultusunda, internet erişiminin engellenmesi için artık daha sıkı bir hukuki prosedür izlenecek. Sonuç olarak; karar bir yargılama yapılmasını zorunlu kılarak, ifade ve basın özgürlüklerinin etkin şekilde korunmasını sağlayacaktır.
İnternet Yayın Yasaklarına İlişkin AYM İptal Kararının Değerlendirmesi
AYM’nin internetteki haber yasaklarını iptal eden kararı, diğer kanunlardaki benzer düzenlemeleri de etkileyebilir. Bu durumda, internetteki haberlere erişim engeli getirilmesi için daha sıkı bir denetim şartı aranacak. Bu karar, Türkiye’de internetteki haber yasaklarının hukuki dayanağını ortadan kaldırıyor. Bu da, gazetecilerin ve haber sitelerinin, internette daha özgür bir şekilde habercilik yapmasına olanak tanıyacak.
İnternet Yayın Yasaklarına İlişkin Yargıtay Kararı
Yargıtay’ın internet yayını yasakları konusunda pek çok kararı mevcuttur. Bu kapsamda; bazı kararlar aşağıdaki gibidir.
Yargıtay 19. CD., 2020/6862 E., 2021/1701 K. sayılı kararı;
“… Başvuran hakkında yapılan yayın içeriğinin o tarihte (08.12.2016) gerçek bilgilere dayalı olarak yapıldığı ve kamu yararına katkı sunduğu, kişilik haklarını ihlal etmediği, dolayısıyla basın özgürlüğü çerçevesinde kaldığı, … Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının ihbarname içeriğinde yazılı bozma nedeni yerinde görülmediğinden, kanun yararına bozma talebinin REDDİNE, 17.02.2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.” şeklindedir.
Yargıtay 4. CD., 2022/5093 E., 2022/11370 K. sayılı kararı;
“… CMK’nın 172/1. maddesindeki, kovuşturma olanağının bulunmaması hâllerinin somut olayda mevcut olmadığı, dolayısıyla şüphelinin tespitine yönelik olarak gerekli tüm soruşturma işlemleri yapıldıktan sonra, şüphelinin tespiti halinde iddianame düzenlenmesi, tespit edilemediği takdirde ise daimi arama kararı alınarak dava zamanaşımı süresince soruşturmaya devam edilmesi gerektiği anlaşılmakla, merciince itirazın kabulüne karar verilmesi yerine reddedilmesi hukuka aykırı görülmüştür.” şeklindedir.
İlgili Makaleler:
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) Kararı
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ByLock Kararı
Anayasa Mahkemesi Basit Yargılama Usulü İptal Kararı
Uluslararası Ceza Hukuku Açısından İsrail-Filistin Savaşı
Meşru Savunma ve Zorunluluk Hali
Uzlaşma Sonrası Tazminat Davası Açılamaması İptal Kararı
Etkin Soruşturma ve Yaşam Hakkı
HAGB Uygulamasını İptal Eden AYM Kararı
Örgüt Üyesi Olmaksızın Örgüt Adına Suç İşleme: İptal Kararı
Hücre Kararı: AİHM İlerde ve Diğerleri/Türkiye Kararı