Dolandırıcılık suçunun unsurları, nitelikli dolandırıcılık suçu, dolandırıcılık suçunda uzlaşma, dolandırıcılık suçunda zamanaşımı, dolandırıcılık suçunda etkin pişmanlık gibi dolandırıcılık suçuyla alakalı en çok merak edilen soruları bu makalede cevaplandıracağız.
Dolandırıcılık Suçunun Unsurları
TCK madde 157’ye göre dolandırıcılık suçu, failin hileli davranışlarla bir kimseyi aldatması, mağdurun veya başkasının zararına olarak kendisine veya başkasına yarar sağlamasıyla oluşur. Suçta korunan hukuki değer mal varlığıdır. Dolandırıcılık suçunun hırsızlık suçundan farkı, hırsızlıkta mal sahibinin rızası yokken dolandırıcılıkta mal sahibinin rızası vardır. Ancak bu rıza, hileli davranışlar ile elde edildiği için, geçerliliği bulunmaz.
Öncelikle suçun oluşması için failin, mağdura karşı gerçekleştirdiği hileli bir davranışı olmalıdır. Hilenin şekli önemli değildir. Hileli davranış, Yargıtay’a göre nitelikli yalandır. Yalan belli oranda ağır, yoğun, ustaca olmalı ve sergileniş açısından mağdurun denetleme olanağı olmamalıdır. Fail tarafından gerçekleştirilen eylemin hile teşkil edebilmesi için aldatmaya elverişli olması gerekmektedir. Hileli davranışın kandırmaya elverişli olup olmadığı hususu her somut olayda ayrı ayrı değerlendirmeye tabii tutulur.
Nitelikli Dolandırıcılık Suçu
Dolandırıcılık suçunun kanunda belirtilen (TCK madde 158) hallerde işlenmesi halinde nitelikli dolandırıcılık suçu oluşur.
Dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle dolandırıcılık
“Gerçekte cami yaptırma niyetinde olmayan bir kimsenin cami yaptıracağından veya yarım kalan camiyi bitireceğinden bahisle izinsiz olarak yardım toplaması ya da cemevi ya da kiliseye yardım duyurusuyla para istenmesi veya Hz. İsa’nın dünyaya dönüşünü sağlamak için altyapı oluşturmak üzere para toplanması, cenaze için Kur’an-ı Kerim okunacağı ve ardından zekat verileceğinden ya da söz konusu okumanın değerli bir ziynet eşyası üzerine yapılacağından bahisle yardım toplanması gibi durumlarda bir kısım dini inanç ve duyguların istismar edildiğinden söz edilebilecektir.” (CGK-K.2021/111)
Kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlardan yararlanmak suretiyle dolandırıcılık
“Alzheimer hastası annesinin yanında refakatçi olarak kalan mağdurun hastane odasından aranarak hastanın tahlillerinin iyi çıkmadığı, sevk edileceği, bunun için ödeme yapılması gerektiğinden bahisle ve hemşirelere imzalatılmak üzere evrak teslim edilerek aldatılmasını…” (YCGK 2014/15-598 E., 2017/31 K. sayılı ve 31.01.2017)
“Diyaliz hastası mağdurun böbrek nakli sağlanabileceği vaadi ile aldatılmasını…” (Yargıtay 15. CD. 2015/5645 E., 2015/24172 K. sayılı ve 22.04.2015 )
Kişinin algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanmak suretiyle dolandırıcılık
“Yaşlanma kaynaklı algılama yeteneği zayıflığı…” (Yargıtay 15. CD. 2019/4192 E., 2019/6403 K. sayılı ve 28.05.2019)
Kamu kurum ve kuruluşlarının, kamu meslek kuruluşlarının, siyasi parti, vakıf veya dernek tüzel kişiliklerinin araç olarak kullanılması suretiyle dolandırıcılık
“Emniyet Genel Müdürlüğü’nün maddi varlığı olan trafik tescil belgesinin sahte tanzim edilerek suçta kullanılmasını…” (Yargıtay 15 CD. 2017/4863 E., 2019/8562 K. sayılı ve 19.09.2019 tarihli kararı),
“Suçta noterliğin maddi varlıklarından sayılan vekaletnamenin sahte tanzim edilerek kullanılmasını…” (Yargıtay 21. CD. 2016/10355 E., 2016/7988 K. sayılı ve 26.12.2016 tarihli kararı),
“Askeri üniformanın suç işlenirken kullanılmasını…” (Yargıtay 15. CD. 2013/26603 E., 2016/3604 K. sayılı ve 19.04.2016 tarihli kararı)
Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak dolandırıcılık
“Sanık sosyal güvenceden yararlanmak için kendisini gerçekte çalışmadığı bir işyerinde çalışıyormuş gibi göstermiş, ancak sosyal güvenlik kurumunun (SGK) sağladığı sağlık hizmetinden yararlanmak için kuruma başvurmamıştır. Kurumun herhangi bir zararı oluşmadığından, sanık nitelikli dolandırıcılık suçundan değil özel evrakta sahtecilik suçundan cezalandırılmalıdır. “ (Yargıtay 23. Ceza Dairesi – 2015/149 )
“Sahte otobüs biniş kartları üreterek satmayı…” (Yargıtay 15. CD. 2015/9543 E., 2018/6450 K. sayılı ve 09.10.2018)
Bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle dolandırıcılık
“Banka ya da kredi kurumlarının araç olarak kullanıldığından söz edilebilmesi için, dolandırıcılık fiili gerçekleştirilirken bankaların olağan faaliyetlerinden ya da bu faaliyeti yürüten sujelerden hileli araçlar kullanılarak yararlanılması veya banka ve kredi kurumlarının olağan faaliyetleri nedeniyle üretmiş oldukları maddi varlıkların suçta araç olarak kullanılarak haksız çıkarın elde edilmesi gerekir. Bankaların, ödeme aracı olarak kullanılması halinde bu fıkra uygulanamayacaktır.” (Yargıtay 15. CD. 2012/14620 E., 2014/6256 K. sayılı ve 02.04.2014 tarihli kararı).
Basın ve yayın araçlarının sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle dolandırıcılık
Tacir veya şirket yöneticisi olan ya da şirket adına hareket eden kişilerin ticari faaliyetleri sırasında; kooperatif yöneticilerinin kooperatifin faaliyeti kapsamında dolandırıcılık
Serbest meslek sahibi kişiler tarafından, mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güvenin kötüye kullanılması suretiyle dolandırıcılık
“Çiftçi olduğunu beyan eden ve serbest meslek faaliyetinde bulunduğu yönünde de bir belge kullanmayan sanığın eyleminin bu nitelikli hali oluşturmadığına karar vermiştir.” (Yargıtay 15. CD. 2017/9994 E., 2019/15592 K. sayılı ve 25.12.2019)
Banka veya diğer kredi kurumlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlamak maksadıyla dolandırıcılık
“Mağdura ait nüfus cüzdanı üzerinde fotoğraf değişikliği yaparak sahte olarak düzenlediği nüfus cüzdanı ile esnek hesap limiti açtırarak bankadan ödeme alan failin eylemini bu nitelikli hal kapsamında değerlendirmiştir.” (Yargıtay 15. CD., 2017/8383 E., 2019/14668 K. sayılı ve 11.12.2019 tarihli kararı)
Sigorta bedelini almak maksadıyla dolandırıcılık
“Gerçekte bir kaza olmadığı halde önceden hasarlı olan araçların çarpıştırılması ile sahte kaza meydana getirilen olayda anılan nitelikli halin oluştuğunu değerlendirmiştir.” (Yargıtay 15. CD. 2014/1455 E., 2016/7840 K. sayılı ve 20.10.2016 tarihli kararı)
Kişinin, kendisini kamu görevlisi veya banka, sigorta ya da kredi kurumlarının çalışanı olarak tanıtması veya bu kurum ve kuruluşlarla ilişkili olduğunu söylemesi suretiyle dolandırıcılık
“Bakanlıkta müsteşar olan belirli bir kişiyi ve ismini paylaştığı bir milletvekilini tanıdığından bahisle güven telkin eden failin eylemini…” (Yargıtay 15. CD. 2017/6307 E., 2019/9449 K. sayılı ve 03.10.2019 tarihli kararı)
Dolandırıcılık Suçunda Uzlaşma
Basit dolandırıcılık suçu, taraflar arasında uzlaştırma usulünün uygulanmasını gerektirir. Nitelikli dolandırıcılık suçunda ise uzlaşma usulü uygulanmaz. Uzlaşma kapsamında olan suçlarda öncelikle uzlaştırma prosedürü uygulanmalıdır. Uzlaşma sağlanmazsa soruşturmaya veya yargılamaya devam edilmesi gerekir.
Dolandırıcılık Suçunda Zaman Aşımı
Dolandırıcılık suçu, şikayete bağlı suç değildir ve dolandırıcılık suçu için şikayet süresi yoktur. Ancak basit dolandırıcılık suçunun dava zamanaşımı süresi 8 yıldır. Nitelikli dolandırıcılık suçu bakımından zaman aşımı süresi ise 15 yıldır. Suç ve failin öğrenildiği tarihten itibaren belirtilen sürelerde şikayet hakkı kullanılarak olay ilgili kurumlara bildirilmelidir.
Basit dolandırıcılık suçunda ceza zamanaşımı süresi 10 yıldır. Cezanın kesinleşmesinden sonra 10 yıl süreyle sanık yakalanarak cezası infaz edilemezse, cezası düşmüş olur. Böylece artık infazı mümkün olmaz. Bu süre dolandırıcılık suçunun nitelikli halinde 20 yıldır.
Dolandırıcılık Suçu Şikayete Tabi midir?
Dolandırıcılık suçu, kural olarak şikayete tabi değildir. Dolayısıyla suçun soruşturulması ve kovuşturulması, olayın adli makamlara intikal edilmesi ile birlikte re’sen uygulanır.
Dolandırıcılık Suçunda Etkin Pişmanlık
Etkin pişmanlık, suçu gerçekleştiren failin gerçekleştirdiği suç nedeniyle pişman olması üzere suçun yarattığı maddi zararı ortadan kaldırmaya çalışması, mağduriyeti azaltması olarak tanımlanmaktadır. Dolandırıcılık suçu, etkin pişmanlık ile cezai indirim uygulanabilen bir suçtur. Dava öncesi failin zararı en aza indirmesiyle mağduriyeti ortadan kaldırmaya çalışması, cezanın 2/3’ü kadarını indirebilmektedir. Dava açıldıktan sonra giderilmeye çalışılan mağduriyette ise indirim ½’ye kadar indirilebilir.
Dolandırılan Kişinin Zararı Tahsil Edilebilir mi?
Dolandırıcılık suçu nedeniyle mağdur, uğramış olduğu maddi ve manevi zararlarını; faile karşı icra takibi ve alacak davası ile failden talep etme hakkına sahiptir. Ayrıca fail hakkında suç duyurusunda bulunarak soruşturma veya kovuşturma aşamasında zararı gidermeyi fail teklif edebilir.
Son Zamanlardaki Dolandırıcılık Yöntemleri
Forex Dolandırıcılığı
Sermaye Piyasası Kurulu tarafından lisans verilmeyen Forex firmaları yasadışı niteliktedir. Yasadışı Forex firmaları kişileri kandırarak kendi sistemlerine yatırım yapmaları için ikna eder. Bu suretle haksız kazanç elde edilmesine “Forex dolandırıcılığı” denir.
Forex üzerinden yatırım yapan kişilere Takasbank hesabı açılır. Yatırımcı, e-devlet üzerinden kaldıraçlı sistem sorgusu yaptığında, Takasbank hesabı yoksa gerçek bir yatırım yapmadığını anlamalıdır. Ayrıca lisanslı yatırım kuruluşları Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yayınlanır. Yatırım yapmak istendiğinde ilgili firmalar bu listeden kontrol edilmelidir.
Kargo Dolandırıcılığı
Kargo dolandırıcıları teslim alınmamış kargolar nedeniyle icra takibi başlatıldığını söyleyerek, ödeme yapılırsa yasal sürecin durdurulacağını söyleyerek vatandaşların dolandırıldığı bir yöntemdir.
Dolandırıcılık Suç Duyurusu Dilekçesi
Örnek bir nitelikli dolandırıcılık suç duyurusu dilekçesi aşağıdaki gibi sunulmuştur.
KARABÜK CUMHURİYET SAVCILIĞINA
ŞİKAYET EDEN : Müştekinin Adı – Soyadı
VEKİLİ : Müşteki Avukatının Adı – Soyadı
ŞİKAYET EDİLEN : Şüphelinin Adı – Soyadı
SUÇ :
SUÇ TARİHİ :
A Ç I K L A M A L A R
Müvekkil, ../../…. tarihinde Instagram uygulamasında “…….” kullanıcı adlı bungalov evi kiralayan hesapla iletime geçmiştir. Söz konusu hesabın 120.000 takipçisi ve bungalov evleri kiraladığına dair birçok fotoğraf bulunmaktadır. Müvekkil, hesap sahibinin vermiş olduğu ……… numara ile telefonda konuşarak evi kiralamak için anlaşmıştır. Ödeme şekli için ………. numara sahibinin vermiş olduğu ………… iban ve alıcısı ……… olan hesaba ../../…. tarihinde saat …..’de …. TL göndermiştir. Daha sonra müvekkil ile iletişime geçen numara müvekkili engellemiştir ve müvekkil dolandırıldığını anlamıştır.
Suça konu oluşturulan Instagram uygulamasındaki hesaba bakacak olursak bu vaat edilen hizmetin gerçekten sunulduğuna dair güven veren birçok unsur vardır. Hesaptaki paylaşılan fotoğraflar, takipçi sayısının çok yüksek olması, beğeniler ve yapılan yorumlar plan ve kurgu içinde dolandırıcılık suçunun işlenmesine hizmet etmektedir. Bungalov evleri kiralayan birçok hesap bulunmakta, suça konu hesabın bu hesaplardan hiçbir farkı yoktur. Hesabın konaklama hizmeti vaadinin gerçek olmadığını gösteren hiçbir bulgu olmamakla birlikte müvekkilin bu aldatmaya elverişli eylemi denetlenme olanağı da yoktur.
Olayda hileli davranış ile aldatma sonucu mağdurun zararı, failin veya bir başkasının yararı söz konusudur. Müvekkil, yukarıda bahsedilen hesaba …. TL göndermiştir. Nitekim suçun maddi unsurları olan hileli davranışlarla zarar ve yarar bulunmakla birlikte dolandırıcılık suçu oluşmuştur.
Suç, internet ile ve bankadan havale ile işlendiğinden TCK m.158/1-f “suçun bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle işlenmesi” fıkrası gereği dolandırıcılık suçun nitelikli hali söz konusudur. Dolandırıcılık suçunda bilişim sistemlerinin araç olarak kullanılmasından söz edilebilmesi için somut olaydaki gibi gerçek kişilerin iradelerini sakatlamaya yönelik hileli davranışların bilişim sistemleri aracılığı ile gerçekleştirilmesi gerekir.
………… iban hesaplarına bloke konulmasıyla hesap içindeki paraların tedbir amacıyla savcılık tarafından el konulması gerekmiştir. Gereğinin yapılmasını talep ederiz.
Tüm bu açıklamalar ışığında, dolandırıcılık suçu ve nitelikli hallerinden soruşturma yürütülmesi ve kamu davası açılmasını isteme gerekliliği doğmuştur.
TALEP ve İSTEM:
Yukarıda ayrıntılı olarak açıkladığım üzere şüpheli şahıslar hakkında soruşturma yürütülerek; dolandırıcılık suçu ve bahsedilen nitelikli halleri ile zincirleme suçu hükmü uyarınca cezalandırılmak üzere kamu davası açılmasını ve ………. iban hesaplarına bloke konulması, hesap içindeki paraların tedbir amacıyla savcılık tarafından el konulması savcılığınızdan saygılarımla vekaleten arz ve talep ediyoruz. ../../….
MÜŞTEKİ VEKİLİ
Avukat(lar)ın Adı – Soyadı
E-imzalıdır.
İlgili Makaleler:
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) Kararı
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ByLock Kararı
Anayasa Mahkemesi Basit Yargılama Usulü İptal Kararı
Uluslararası Ceza Hukuku Açısından İsrail-Filistin Savaşı
Meşru Savunma ve Zorunluluk Hali
Uzlaşma Sonrası Tazminat Davası Açılamaması İptal Kararı