Vergi sisteminin işleyişi ve vergi gelirlerinin etkin bir şekilde tahsil edilmesi, her ülke için oldukça önemlidir. Bu bağlamda, tevkifat sistemi vergi ödemelerini kolaylaştırmak ve vergi kaçakçılığını önlemek için önemli bir araç olarak karşımıza çıkar. Özellikle; serbest meslek kazancı elde eden kişiler için, tevkifat uygulaması büyük önem taşımaktadır. Bu sebeple, bu yazımızda tevkifat ve tevkifat doğan hususları ele alacağız.
Tevkifat Nedir ?
Tevkifat, vergiler bağlamında para yönünden kesinti anlamına gelir. Mevzuata göre tevkif oranları 2/10 5/10 7/10 ve 9/10 olarak uygulanmaktadır. Bu oran alıcının ödeyeceği oranı ifade eder.
Tevkifat Hangi Amaçla Uygulanır ?
Tevkifat, şu gibi önemli amaçlarla uygulanmaktadır:
- Vergi gelirlerini hızlandırmak ve kontrol altında tutmak
- Vergi beyan ve ödeme yükümlülüğünü kolaylaştırmak
- Vergi adaletini sağlamak
- Kayıt dışı ekonomiyi önlemek
KDV (Katma Değer Vergisi) Tevkifatı Nedir?
KDV tevkifatı, belirli malların alım satımında veya bir hizmet bedelinde söz konusu olmaktadır. Bu durumda hesaplanan KDV’nin alıcılar tarafından tahsil edilmesine ise, KDV tevkifat denir. Ancak, bu durumlarda, alıcı duruma göre tamamı veya belirlenen oran miktarında kesinti yaparak tahsil etmektedir.
Serbest Meslek Nedir?
Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şu hususlara dayanan işlerin yapmaktır: (GVK m. 65)
- Şahsi mesai
- İlmi veya mesleki bilgi
- İhtisas
Bu durum, faaliyetin ticari bir işletmeye bağlı olmadan gerçekleştiği anlamına gelmektedir. Ayrıca, kişinin kendi bilgi ve becerilerini kullanarak gerçekleştiğini de gösterir. Bu kapsamda; her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır.
Serbest Meslek Erbabı Kimdir?
Serbest mesleği alışılmış halde ifa edenler, serbest meslek erbabıdır. Kişinin serbest meslek faaliyetinin yanında, bir iş veya görev ile uğraşması bu vasfı değiştirmez. (GVK m. 66) Hatta, bu iş ve görevin meslekten başka veya sürekli olması da bu vasfı etkilemez. (GVK m. 66)
Avukatlık Vekalet Ücretinden Vergi Alınır mı?
Serbest meslek erbabı olan avukatlara ödenen vekalet ücretleri serbest meslek kazancıdır. Bu sebeple, avukatların bu kazançları serbest meslek kazancına dahil edilerek vergilendirilmektedir. (GVK m. 65)
Avukatlık Vekalet Ücretinden KDV Alınır mı ?
Mahkemelerin hükmettiği vekalet ücretlerinin davayı kazanan avukata ödenmesi KDV’nin konusuna girmez. Ancak; bu paralardan avukatlara intikal eden kısım, serbest meslek kazancı kapsamında vergiye tabi olur. Sözleşmeleri gereği ücret karşılığı çalışanlar avukatlar bu kuralın dışındadır. Avukatlar aldıkları bu para için davayı kazanana serbest meslek makbuzu düzenler ve makbuzda alınan tutar üzerinden KDV hesaplayıp ayrıca gösterirler. (Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği)
Kural olarak, avukatlık faaliyetleri için KDV oranı %18 olarak uygulanmaktadır.
Hangi Hallerde Avukatlık Vekalet Ücretine % 8 Oranında KDV Uygulanır?
Yetkililer serbest meslek erbabı olana avukatlara şu hususlarda KDV oranı %8 olarak uygular:
- Aile Mahkemeleri, Çocuk Mahkemeleri ve Tüketici Mahkemelerinin alanına giren davalarda ve işlerinde
- Vesayet davalarında
- Aile Mahkemeleri, Çocuk Mahkemeleri ve Tüketici Mahkemelerinin alanına giren davalara ve işlere bağlı olarak gelişmesi olası uyuşmazlıklarda şart olarak arabuluculukta
- Aile Mahkemeleri, Çocuk Mahkemeleri ve Tüketici Mahkemelerinin alanına giren davalara ve işlere bağlı olan ilamlı yoldan icra takiplerinde verilen avukat hizmetlerinde
Avukatlık Vekalet Ücretinden Gelir Vergisi Alınır mı ?
Gelir vergisi yönünden incelendiği taktirde mevcutta görülen davayı kaybeden taraf dava neticesinde karşı tarafa mahkemenin ilamına göre veya yapılacak olan icra takibi sonucunda avukatlık tarifesine göre vekalet ücreti ödemektedir. Serbest meslek erbabı olan avukatlara ya da ilgili icra müdürlüğüne yapılan vekalet ücreti ödemesinde tevkifat yükümlülüğü yerine getirilir.
Dava neticesinde mahkemenin ilamına göre veya icra takibi sonucunda verilen avukatlık ücret tarifesine bakılarak karşı tarafa yükletilecek vekalet ücretinin serbest meslek erbabı olan avukatlara ödenmesi halinde, yine sorumlularca %20 oranında gelir vergisi tevkifatına tabi tutulması gerekir. (GVK m. 94)
Tevkifat ile İlgili Yargıtay Kararı
Yargıtay’ın tevkifat konusunda pek çok kararı mevcuttur. Bu kapsamdaki kararlardan biri aşağıdaki gibidir:
Yargıtay 10. HD., 2020/62 E., 2021/3375 K. sayılı kararı;
“25.04.2006 gün 26149 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5488 sayılı Tarım Kanunun 19. maddesi uyarınca Çiftçi Kayıt Sistemine dahil edilerek doğrudan gelir desteği alıp almadığı ve bu bağlamda davacının hangi ürünleri ekerek bunları nerelere sattığı, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunun “Zirai Kazanç, Zirai Faaliyet, Zirai İşletme, Çiftçi ve Mahsulün Tarifi” başlıklı 52, “Zirai Kazançta Vergileme” başlıklı 53, ve “Vergi Tevkifatı” başlıklı 94 vd. maddeleri ile 213 Vergi Usul Kanununun “Vergi Kesenlerin Sorumluluğu” başlıklı 11. maddesi kapsamında zirai kazançlarından dolayı vergi ödeyip ödemedikleri araştırılmalıdır. Konu ile ilgili Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 08.12.2010 gün ve 2010/10-580-647 sayılı kararında da açıkça belirtildiği üzere “Tevkifat yapma ve kurum hesaplarına aktarma yükümü, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunun 94/11.maddesinde öngörülen çiftçilerden satın alınan zirai mahsuller için yapılan ödemelerden gelir vergisine mahsuben tevkifat yapma yükümüne paralel olarak getirilmiştir. Bakanlar Kurulu Kararı kapsamındaki gerçek ve tüzel kişiler, tarımsal faaliyette bulunan bu kişilerden satın aldıkları ürün bedellerinden tevkifat yapmakla yükümlüdürler.” Tevkifat suretiyle vergilendirilen çiftçiler yaptıkları satış ve hizmetleri dolayısıyla müstahsil makbuzu almak ve saklamak zorundadırlar” şeklindedir.
İlgili Makaleler:
Resmi Gazetede Yayınlanan 7420 Sayılı Kanun ile Yapılan Düzenlemeler