Dezavantajlı grupların nasıl oy kullanacağı tüm seçmenler tarafından merak edilmektedir. Bu yüzden bu yazımızın konusunu yaşlılar ve engellilerin oy verme süreci oluşturacak. Ek olarak, oy sayım ve döküm işleminde yapılabilecek şikayet ve itirazlar da bu yazının konusudur.
Daha önceki yazımızda seçmenlerin oy kullanırken nelere dikkat etmesi gerektiğini anlatmıştık. Bu yazımızda da yaşlılar ve engellilerin oy kullanma süreci ile oy sayım sürecinde olabilecek bir usulsüzlükte itirazların nasıl yapılabileceği anlatacağız.
Yaşlılar Nasıl Oy Kullanacak 2023
Yaşlılar, felçliler, engelliler gibi dezavantajlı grupların nasıl oy kullanacağı konusu oldukça merak konusudur. Oy kullanma sırasında, yaşlılar sıraya öncelikli olarak alınabilir. (Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun madde 90)
Felçliler için ilgili durum Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun madde 93/2’de yer almaktadır. Hastalığı sebebiyle yatağa bağımlı olan yaşlılar; il ve ilçe merkezlerinde ikamet etmeleri halinde, askı dönemi içinde “Engeli Nedeniyle Yatağa Bağımlı Olduğu” veya “Hastalığı Sebebiyle Yatağa Bağımlı Olduğu” ibaresinin yer aldığı sağlık raporu ile birlikte “Seyyar Sandık Kurulu Talep Formu” doldurarak yerleşim yerinin bağlı olduğu ilçe seçim kuruluna veya muhtarlığa başvurarak, evlerinde oy kullanabilir.
Engelliler Nasıl Oy Kullanır?
Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğünce, görme ve ortopedik engelli seçmenlere ait bilgiler elektronik olarak SEÇSİS’e işlenir. Bu sebeple; engelli seçmenin ilk olarak, SEÇSİS veya e-devlet üzerinden seçmen durumunu kontrol etmesi gerekmektedir.
Eğer seçmen durumu engelli değilse, Engelli Beyan Formu’nu doldurması gerekir. Doldurulan form bizzat seçmen veya bir yakını tarafından yerleşim yeri adresine bağlı olan İlçe Seçim Kurulu Başkanlığına, yerleşim yeri adresinin bağlı olduğu muhtarlığa veya Seçmen Kütüğü Genel Müdürlüğüne iletilmesi gerekir. Bu birimlerden birine iletilerek başvuru yapıldığı takdirde seçmenin durumu engelli olarak güncellenecektir.
Bununla birlikte, engelli seçmenlerin oy kullanırken dikkat etmesi gereken bazı hususlar vardır. Bunlar şu şekildedir:
- Engelli seçmenler sırada bekletilmez.
- Görme engelli ve ortopedik engelli seçmenlerin aileleri ile birlikte giriş kattaki sandıklarda oy kullanmaları sağlanmaktadır.
- Bedeni engellilikleri açıkça belli olan seçmen, aynı seçim çevresinde seçmen olan akrabalarından birinin yardımıyla oyunu kullanabilir. Eğer akrabası akrabası yoksa, diğer herhangi bir seçmenin yardımı ile oylarını kullanabilir. Ancak, yardımcı olacak seçmen, birden fazla engelli seçmene yardımcı olamayacaktır. Ayrıca; sandık kurulu başkan veya üyeleri, engelli seçmenlere yardım etmek amacıyla oy verme kabinine giremez; oy kullanma sırasında yardım edemez.
- Engeli sebebiyle yatağa bağımlı olan seçmenler, il ve ilçe merkezlerinde ikamet etmeleri halinde askı dönemi içinde “Engeli Nedeniyle Yatağa Bağımlı Olduğu” veya “Hastalığı Sebebiyle Yatağa Bağımlı Olduğu” ibaresinin yer aldığı sağlık raporu ile birlikte “Seyyar Sandık Kurulu Talep Formu” doldurarak yerleşim yerinin bağlı olduğu ilçe seçim kuruluna veya muhtarlığa başvurarak evlerinde oy kullanabilir.
Okuma Yazma Bilmeyen Seçmen Nasıl Oy Kullanır?
Okuma yazma bilmeyen seçmenin talep etmesi halinde sandık kurulu başkanı, nasıl oy kullanması gerektiğini anlatır. Ancak, okuma – yazma bilmeyen seçmenlere oy verme sırasında yardım etmek amacıyla oy verme yerine kendisinden başka kimse giremez ve oy kullanma sırasında yardım edemez. Bu husus Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’un 92 ve 93. maddelerinde yer almaktadır.
Kimler Oy Kullanamaz?
Anayasasının 67/5. maddesinde kimlerin oy kullanamayacağı açıkça ifade edilmektedir.
- Silah altında bulunan erler, onbaşılar ve kıta çavuşları, (Sebebin ne olduğu fark etmeksizin seçim tarihi izinli bulunan silah altında bulunan erler, onbaşılar ve kıta çavuşlar da dahildir.)
- Askeri öğrenciler,
- Taksirli suçlardan hüküm giyenler hariç ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler oy kullanamaz.
Oy verme işlemiyle ilgili sorulardan sonra en çok merak edilen soru da oy sayımını izleyebilir miyim sorusudur. Tüm seçmenlerin aklında oy sayımı halka açık mı, oy sayımını kimler izleyebilir gibi sorular soru işareti oluşturur.
Oy Sayımı Halka Açık mı?
Oyların sayımı, dökümü ve tutanaklara bağlanması açık olarak yapılır. Oy verme yerinde bulunan siyasi parti ve bağımsız adayların müşahitleri ile o sandık bölgesinde kayıtlı seçmenler sandık kurulunun işlerini aksatmayacak şekilde sayım ve döküm işlemlerini izleyebilir. Yani her vatandaş oy sayım sürecini izleme hakkına sahiptir. Bununla birlikte, sayım işleminde herhangi bir usulsüzlük tespit ettiği takdirde de bu duruma itiraz edebilir.
Oy sayım sürecinde yapılan şikayetler için itiraz dilekçesi nasıl yazılır gibi sorularına yazımızda cevap vereceğiz.
Oy Pusulalarına Kim Şikayette Bulanabilir?
298 sayılı kanunun 115, 116 ve 117. maddesine göre;
- Seçme yeterliliğine sahip vatandaşlar,
- Siyasi partiler veya bunların tüzüklerine göre kuruluş kademelerinin başkanları veya vekilleri,
- Gözlemciler (müşahitler),
- Adaylar,
- Cumhurbaşkanı adayları ve/veya yetkilendirdikleri kişiler ile milletvekilleri oy pusulasına karşı şikayette bulunulabilir.
Oy Pusulalarına İtiraz Süreci
Şikayetler sözlü veya yazılı olarak ilgili İlçe Seçim Kuruluna yapılabilir. Şikayet ve itiraza ilişkin her türlü evrak, resim ve harçtan muaftır. Sandık sonuç tutanağı imzalandıktan sonra yalnızca itiraz yapılabilecektir. Ayrıca şikayet sayımı durdurmaz.
Şikayet kabul edildiği takdirde; şikayete konu olan işlem veya tedbirler düzeltilir, kanuna aykırı hareketler önlenir. Şikayet kabul edilmediği takdirde, derhal tutanağa geçirilerek karara bağlanır. Bu kararın bir sureti şikayetçiye verilir. Bu kararlara karşı kanunda ayrıca bir müddet tayin edilmemişse, kırk sekiz saat içinde itiraz olunabilir.
Peki, şikayetler ne zamana kadar yapılabilir? Şikayetler sandık sonuç tutanağı imzalanana kadar yapılabilir.
Şikayet ve İtiraz Dilekçesi Örneği
……………………………………………………………. İlçe Seçim Kurulu
……………………………………………………………. Sandık Kurulu Başkanlığına
14/05/2023
ŞİKAYET EDEN: ……….……………………
KONU: Cumhurbaşkanlığı ve 28. Dönem Milletvekili Seçimlerinde Kurul İşlemlerine/Alınan Önlemlere/Tutanak Düzenlenmesine karşı şikayetimizin sunulmasıdır.
AÇIKLAMALAR
Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’un 98. maddesinin 4. fıkrası gereğince; parmak izin basılan oy pusulalarının geçersiz sayılması gerekirken, söz konusu hükme uymayarak, söz konusu konusu oy pusulalarının geçerli sayılması şeklindeki uygulama, usule, yasaya, YSK karar ve genelgelerine aykırıdır. Bu nedenle yapılan işleme karşı şikayetimi sunuyorum. İşlemin düzeltilerek hukuka aykırılığın giderilmesini dilerim.
Saygılarımla.
Adı – Soyadı: ……………………………………………………
Adres: ……………………………………………………
İmza: ……………………………………………………
Oy kullanmak her vatandaşın görev ve sorumluluğudur. Bundan dolayı 14 Mayıs 2023 Pazar günü hem Cumhurbaşkanı hem de 28. Dönem Milletvekili seçimlerinde oyunuzu kullanmayı unutmayın.